Dyskusja na temat ochrony życia powinna być merytoryczna. W związku z tym zgłosiłem interpelację do Ministra Zdrowia w sprawie statystyk i przyczyn dokonywanego w Polsce zabiegu aborcji. Treść interpelacji i odpowiedź poniżej.
Szanowny Panie Ministrze,
w ostatnich miesiącach za sprawą obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, wprowadzającego pełną ochronę ludzkiego życia, w debacie publicznej ponownie rozgorzała dyskusja na temat zasadności utrzymania obecnych przesłanek dopuszczających przeprowadzenie aborcji w trzech przypadkach .
Liczba aborcji przeprowadzanych w Polsce stale rośnie pomimo braku formalnych zmian w obowiązujących przepisach. Jak wskazują dane Ministerstwa Zdrowia, w ciągu 14 lat (od 2000 r. do 2014 r.) liczba przeprowadzanych aborcji wzrosła siedmiokrotnie – z 139 do 971 rocznie. Zgodnie ze statystykami zgromadzonymi przez NFZ przeprowadzonych w 2014 r. aborcji było jeszcze więcej – aż 1913 . Daje to podstawy, żeby sądzić, że przesłanki aborcyjne przyjęte w polskim systemie prawnym interpretowane są coraz szerzej. Jednocześnie, nie są dostępne dane precyzyjnie określające przyczyny, dla których przeprowadzane były aborcje w latach 1993-2016.
W związku z powyższym proszę o odpowiedź na następujące pytania:
Ile zostało przeprowadzonych aborcji w latach 1993-2016? Proszę o przedstawienie szczegółowych danych w tabeli obejmującej liczby przypadające na poszczególne lata.
W ilu przypadkach przerwano ciążę:
a) pochodzącą z czynu zabronionego?
b) z powodu zagrożenia życia matki?
c) z powodu zagrożenia zdrowia matki?
d) z powodu dużego prawdopodobieństwa ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu?
e) z powodu nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu płodu?
f) z powodu ciężkich warunków życiowych lub trudnej sytuacji osobistej w okresie przypadającym od wejścia w życia ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. 1996 nr 139 poz. 646) do 18 grudnia 1997 r.?
Jakie czyny zabronione stanowiły przesłankę przeprowadzenia aborcji w przypadkach, o których mowa w pkt. 2) lit. a?
a) W ilu przypadkach usunięta ciąża pochodziła ze zgwałcenia?
b) W ilu przypadkach usunięta ciąża pochodziła z kazirodztwa?
c) W ilu przypadkach usunięta ciąża pochodziła ze współżycia osób, które nie ukończyły 15. roku życia?
d) W ilu przypadkach usunięta ciąża pochodziła ze współżycia w miejscu publicznym?
Jakie stany zagrażały życiu matki w przypadkach, o których mowa w pkt. 2) lit. b?
a) w jakiej liczbie każdy z wymienionych stanów służył został wykorzystany jako przesłanka przeprowadzenia aborcji?
Jakie stany zagrażały zdrowiu matki w przypadkach, o których mowa w pkt. 2) lit. c?
a) w jakiej liczbie każdy z wymienionych stanów służył został wykorzystany jako przesłanka przeprowadzenia aborcji?
Jakie upośledzenie zdiagnozowano w przypadkach, o których mowa w pkt. 2) lit. d?
a) W ilu przypadkach zdiagnozowano zespół Downa?
b) W ilu przypadkach zdiagnozowano zespół Turnera?
c) Jakie zdiagnozowano inne upośledzenia, które nie zagrażają życiu dziecka?
Jaką chorobę zdiagnozowano w przypadkach, o których mowa w pkt. 2) lit. e?
Łączę wyrazy szacunku
Odpowiedź będzie dostępna pod adrese, http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/interpelacja.xsp?typ=INT&nr=5624 lub do pobrania na https://docs.google.com/file/d/0B_S4tF7PUAv2dmMybDk5ZnNhX2s/edit?usp=docslist_api
Szanowny Panie Marszałku,
odpowiadając na przekazaną w dniu 25 sierpnia 2016 r. interpelację nr 5624 Pana posła Jakuba Kuleszy w sprawie „danych statystycznych NFZ dotyczących przyczyn przeprowadzania aborcji w Polsce w latach 1993-2016”, uprzejmie przekazuję następujące informacje i wyjaśnienia.
Ad. pyt. 1 i 2:
„1. Ile zostało przeprowadzonych aborcji w latach 1993-2016? Proszę o przedstawienie szczegółowych danych w tabeli obejmującej liczby przypadające na poszczególne lata”.
„2. W ilu przypadkach przerwano ciążę:
a) pochodzącą z czynu zabronionego?
b) z powodu zagrożenia życia matki?
c) z powodu zagrożenia zdrowia matki?
d) z powodu dużego prawdopodobieństwa ciężkiego i nieodwracalnego
e) upośledzenia płodu?
f) z powodu nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu płodu?
g) z powodu ciężkich warunków życiowych lub trudnej sytuacji osobistej w okresie
przypadającym od wejścia w życia ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. 1996 nr 139 poz. 646) do 18 grudnia 1997 r.?”
Odpowiadając na przedmiotowe pytania na wstępie należy zaznaczyć, że dane Narodowego Funduszu Zdrowia, które Pan Poseł był uprzejmy przywołać w tytule interpelacji są danymi o charakterze sprawozdawczo-finansowym, nie są to dane statystyczne. Danymi statystycznymi obrazującymi liczbę przeprowadzanych corocznie zabiegów przerwania ciąży są dane gromadzone zgodnie z art. 10 i 54 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 2012 r. poz. 591, z późn. zm.) w oparciu o sprawozdawczość prowadzoną w związku z realizacją Programu badań statystycznych statystyki publicznej na dany rok. Rozważane sprawozdania są zatem źródłem danych przedstawionych poniżej.
W 1993 r. przeprowadzono łącznie 685 zabiegów przerwania ciąży, w tym ze wskazań lekarskich 623 oraz ze wskazań społecznych 62.
Liczbę zabiegów przerwania ciąży wykonanych w latach 1994-2014, według przyczyn, obrazuje poniższa tabela.
: Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia
*Należy wskazać, że w odniesieniu do danych za rok 1997 poza przyczynami
wskazanymi w tabeli z ogólnej liczby 3047 przeprowadzonych w tym roku zabiegów
przerwania ciąży 2524 zostało przeprowadzonych ze względu na ciężkie warunki
życiowe lub trudną sytuację osobistą kobiety ciężarnej).
Jednocześnie należy wskazać, że dane za 2015 r. są ostatnimi dostępnymi obecnie danymi, nie dysponujemy danymi statystycznymi obejmującymi rok 2016. Dane
dotyczące wykonywanych zabiegów przerwania ciąży są gromadzone w oparciu
o sprawozdania opracowywane w związku z realizacją Programu badań statystycznych
statystyki publicznej na dany rok. Zgodnie z Programem badań statystycznych
statystyki publicznej na rok 2016, termin zamknięcia okresu sprawozdawczego
z danymi ostatecznymi za rok 2015 przypada na dzień 30 czerwca 2017 r.
Ponadto, należy wyjaśnić, że przedstawione powyżej dane od 2011 r. obejmują również dane ze szpitali publicznych nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej. Programem badań statystycznych statystyki publicznej nie zostały objęte szpitale publiczne nadzorowane przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministra Sprawiedliwości. Z informacji uzyskanych z ówczesnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wynika, że w 2012 r. w nadzorowanych przez ten resort szpitalach publicznych wykonano 5 zabiegów przerwania ciąży, z czego 1 ze względu na zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, natomiast 4 z uwagi na fakt, że badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazywały na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu. Natomiast z danych uzyskanych z Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że w latach 2002-2012 w szpitalach nadzorowanych przez Ministra Sprawiedliwości nie przeprowadzono żadnego zabiegu przerwania ciąży.
Reasumując, w 2012 r. zarejestrowano (łącznie z danymi z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych) 757 zabiegów przerwania ciąży.
Natomiast w 2013 r. – poza zabiegami wyszczególnionymi w powyższej tabeli – w szpitalach publicznych nadzorowanych przez ówczesnego Ministra Spraw Wewnętrznych wykonano 7 zabiegów przerwania ciąży, wszystkie z uwagi na fakt, że badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazywały na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu. Z kolei z danych uzyskanych z Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że w 2013 r. w szpitalach nadzorowanych przez Ministra Sprawiedliwości nie przeprowadzono żadnego zabiegu przerwania ciąży. Łącznie zatem (tj. z uwzględnieniem z danych z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych) w 2013 r. zarejestrowano 751 zabiegów przerwania ciąży.
W 2014 r. w szpitalach publicznych nadzorowanych przez ówczesnego Ministra Spraw Wewnętrznych wykonano 6 zabiegów przerwania ciąży, wszystkie z uwagi na fakt, że badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazywały na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu. Natomiast z danych uzyskanych z Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że w 2014 r. w szpitalach nadzorowanych przez Ministra Sprawiedliwości nie przeprowadzono żadnego zabiegu przerwania ciąży.
Łącznie (tj. z uwzględnieniem z danych z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych) w 2014 r. zarejestrowano 977 zabiegów przerwania ciąży.
W 2015 r. w nadzorowanych przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji szpitalach publicznych wykonano 4 zabiegi przerwania ciąży, wszystkie z uwagi na fakt, że badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazywały na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu. Natomiast z danych uzyskanych z Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że w 2015 r. w szpitalach nadzorowanych przez Ministra Sprawiedliwości nie przeprowadzono żadnego zabiegu przerwania ciąży.
Łącznie (tj. z uwzględnieniem danych z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji) w 2015 r. zarejestrowano łącznie 1044 zabiegi przerwania ciąży.
Ad. pyt. 3: Jakie czyny zabronione stanowiły przesłankę przeprowadzenia aborcji w przypadkach, o których mowa w pkt. 2) lit. a?
a) W ilu przypadkach usunięta ciąża pochodziła ze zgwałcenia?
b) W ilu przypadkach usunięta ciąża pochodziła z kazirodztwa?
c) W ilu przypadkach usunięta ciąża pochodziła ze współżycia osób, które nie ukończyły 15. roku życia?
d) W ilu przypadkach usunięta ciąża pochodziła ze współżycia w miejscu publicznym?
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. poz. 78, z późn. zm.), przerwanie ciąży może być dokonane wyłącznie przez lekarza, w przypadku gdy:
1) ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej,
2) badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu,
3) zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego.
Jak wskazano powyżej, dane dotyczące wykonywanych w Polsce zabiegów przerwania ciąży są gromadzone w oparciu o sprawozdania opracowywane w związku z realizacją Programu badań statystycznych statystyki publicznej na dany rok. Zgodnie z określanymi corocznie mocą rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów wzorami formularzy sprawozdawczych, objaśnień co do sposobu ich wypełniania oraz wzorami kwestionariuszy i ankiet statystycznych stosowanych w badaniach statystycznych ustalonych w programie badań statystycznych statystyki publicznej na dany rok, w formularzach MZ-24 oraz MZ-29 prezentowane są dane obejmujące zabiegi przerwania ciąży w podziale na przedział wiekowy kobiet oraz na przyczynę dokonania zabiegu (tj. z powodu zagrożenia życia lub zdrowia matki, w wyniku badań prenatalnych, w wyniku czynu zabronionego). Formularz MZ-24 obejmuje roczne sprawozdanie o przerwaniach ciąży wykonanych w placówkach ambulatoryjnej opieki zdrowotnej, natomiast formularz MZ-29 stanowi sprawozdanie z działalności szpitala ogólnego.
W przedmiotowych sprawozdaniach w odniesieniu do trzeciej przesłanki, przy zaistnieniu której dopuszczalne jest przeprowadzenie zabiegu przerwania ciąży, tj.: sytuacji, w której zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego, należy wskazać, że w ramach prowadzonej w opisany powyżej sposób statystyki publicznej, nie są gromadzone dane dotyczące typizacji tychże czynów zabronionych. Przedmiotowymi danymi może dysponować Ministerstwo Sprawiedliwości bądź też Prokuratura Krajowa.
Ad. pyt. 4-7:
„4. Jakie stany zagrażały życiu matki w przypadkach, o których mowa w pkt. 2) lit. b?
a) w jakiej liczbie każdy z wymienionych stanów służył został wykorzystany jako przesłanka przeprowadzenia aborcji?
5. Jakie stany zagrażały zdrowiu matki w przypadkach, o których mowa w pkt. 2) lit. c?
a) w jakiej liczbie każdy z wymienionych stanów służył został wykorzystany jako przesłanka przeprowadzenia aborcji?
6. Jakie upośledzenie zdiagnozowano w przypadkach, o których mowa w pkt. 2) lit. d?
a) W ilu przypadkach zdiagnozowano zespół Downa?
b) W ilu przypadkach zdiagnozowano zespół Turnera?
c) Jakie zdiagnozowano inne upośledzenia, które nie zagrażają życiu dziecka?
7. Jaką chorobę zdiagnozowano w przypadkach, o których mowa w pkt. 2) lit. e?”
Mając na uwadze scharakteryzowany w odpowiedzi na wcześniejsze pytania sposób gromadzenia danych dotyczących przeprowadzanych corocznie zabiegów przerwania ciąży, uprzejmie wyjaśniam, że w formularzach sprawozdawczych MZ-24 i MZ-29 w odniesieniu do dwóch przesłanek, tj. po pierwsze przypadku, gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, po drugie natomiast, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, w ramach prowadzonej statystyki nie jest opisywane rozpoznanie lekarza uprawniające do skorzystania z prawa do przeprowadzenia zabiegu przerwania ciąży. Gromadzenie przedmiotowych danych nie jest zasadne, trudno bowiem w tych przypadkach mówić – w stosunku do celu ich zbierania – o spełnianiu przesłanek wiedzy wyłącznie z zakresu statystyki publicznej. Jest to wiedza o charakterze stricte medycznym i powinna być poddawana weryfikacji wyłącznie w oparciu o wskazania aktualnej wiedzy medycznej.
W rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 22 stycznia 1997 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych lekarzy, uprawniających do dokonania przerwania ciąży oraz stwierdzania, że ciąża zagraża życiu lub zdrowiu kobiety lub wskazuje na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu (Dz. U. poz. 49), określono, że wystąpienie okoliczności wskazujących na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu stwierdza lekarz posiadający tytuł specjalisty, orzekający o wadzie genetycznej płodu na podstawie badań genetycznych, lub lekarz posiadający tytuł specjalisty w zakresie położnictwa i ginekologii, orzekający o wadzie rozwojowej płodu, na podstawie obrazowych badań ultrasonograficznych wykonywanych u kobiety ciężarnej. Natomiast wystąpienie okoliczności wskazujących, że ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, stwierdza lekarz posiadający tytuł specjalisty w zakresie medycyny właściwej ze względu na rodzaj choroby kobiety ciężarnej.
Zaistnienie rozważanych okoliczności, wraz ze stwierdzoną przyczyną, dla której ciąża zagraża życiu lub zdrowiu kobiety ciężarnej, jak również wynik badania prenatalnego lub opis przesłanek medycznych wskazujących na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu jest odnotowywane w dokumentacji medycznej. Zarówno jednak stwierdzenie powyższych okoliczności, jak również ewentualna weryfikacja diagnozy lekarskiej może być dokonana wyłącznie przez lekarza, jedynie bowiem lekarz może określić stopień uszkodzenia płodu i prawdopodobieństwo ograniczeń w jego rozwoju. Należy przy tym podkreślić, że stopień uszkodzenia płodu może być różny w przebiegu tych samych chorób, a w szczególności zespołów chorobowych. Decyzja o tym, czy wystąpiły okoliczności, o których mowa w art. 4a ust. 1 pkt 1 lub 2 rozważanej ustawy, jest zatem podejmowana przez lekarza w odniesieniu do konkretnego przypadku. Należy również pamiętać, że lekarz ma obowiązek wykonywać zawód zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.
Z poważaniem,
Z upoważnienia
MINISTRA ZDROWIA
PODSEKRETARZ STANU
Krzysztof Łanda
/podpis elektroniczny/