Ofiarami zapisów w tarczy antykryzysowej stały się kobiety, które po porodzie korzystają z zasiłku macierzyńskiego. Tarcza Antykryzysowa zezwala pracodawcom na zmniejszenie wymiaru czasu pracy, a co za tym idzie wynagrodzenia, bez pisemnej zgody pracownika.
W przypadku osób, które pobierają świadczenia społeczne z ZUS, zmniejszenie etatu powoduje naliczanie na nowo podstawy wymiaru składek, co skutkuje wypłatą mniejszych świadczeń. Czy aby na pewno? ZUS oblicza i wypłaca mniejsze zasiłki na podstawie art. 40 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, który brzmi: „W razie zmiany umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, polegającej na zmianie wymiaru czasu pracy, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy, jeżeli zmiana ta nastąpiła w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy, lub w miesiącach, o których mowa w art. 36”.
Problem ten dotyczy bardzo dużej liczby kobiet, które urodziły dziecko i przebywają na zasiłku macierzyńskim. W czasie kiedy kobieta przebywała na zasiłku chorobowym, pracodawca obniżył wymiar czasu pracy w ramach tarczy antykryzysowej. Według ZUS należy przeliczyć na nowo zasiłek macierzyński, na podstawie nowego wymiaru czasu pracy. Kwota zasiłku jest zatrważająco niska, gdyż zasiłek nie został wyliczony na podstawie ostatnich 12-tu miesięcy a na podstawie pomniejszonego wynagrodzenia związanego z pomniejszonym wymiarem czasu pracy.
Istnieje jednak przepis w tej samej ustawie, którego ZUS nie stosuje, a który zdaje się, że powinien być zastosowany w przypadku osób, którym zmniejszono etat w trakcie pobierania zasiłku. Mowa o art 43 ww. ustawy, który brzmi: „Podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe”.
Dlaczego ZUS nie stosuje tego przepisu? Według wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2016 roku (sygn. akt: II UK 206/15), ZUS powinien stosować art. 43 ustawy o świadczeniach pieniężnych, w przypadku kobiet, którym w trakcie zasiłku chorobowego zmniejszono etat.
W tym celu wystosowałem interpelację do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. ZUS powinien przygotować solidne podstawy, gdyż argument, że nie stosuje art. 43 bo od zawsze stosuje art. 40, jest absurdalny i nie do przyjęcia.
Pełna treść interpelacji:
Szanowna Pani Minister,
przepis art. 15g ust. 8 „Tarczy Antykryzysowej 3.0” pozwalają pracodawcy na zmianę wymiaru czasy pracy swoich pracowników. Powoduje to obniżenie wynagrodzenia, a w konsekwencji także zmniejszenie wysokości zasiłków. Przepisy Tarczy nie wprowadzają modyfikacji wysokości zasiłków, więc zastosowanie mają tu przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Szczególnie dwa przepisy tej ustawy budzą kontrowersje i są interpretowane przez ZUS w sposób budzący wątpliwości. Mowa o art. 40 i 43 ww. ustawy. Art. 40 mówi o ustalaniu wysokości zasiłku chorobowego w przypadku zmiany wymiaru czasu pracy w oparciu o nowy wymiar czasu pracy, jeśli niezdolność do pracy powstała w miesiącu, w którym doszło do zmiany wymiaru czasu pracy lub w ciągu 12 miesięcy kalendarzowych przed miesiącem, w którym powstała niezdolność do pracy. Natomiast art. 43 nakazuje nie ustalać podstawy wymiaru zasiłku na nowo, jeżeli pomiędzy okresami pobierania zasiłków tego samego lub innego rodzaju nie było przerwy lub była ona krótsza niż 3 miesiące.
W przypadku gdy kobieta przebywała na zasiłku chorobowym z powodu ciąży i w tym czasie doszło do zmiany wymiaru czasu pracy, a następnie nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego, wysokość świadczeń jest dla niej ustalana przez ZUS według nowego wymiaru czasy pracy, co stoi w sprzeczności z treścią art. 43 ww. ustawy. Dotyczy to również sytuacji dalszego pobierania świadczenia opiekuńczego, macierzyńskiego czy chorobowego. Jest to problem wielu kobiet, które zostały pokrzywdzone przez taką interpretację przepisów przez ZUS.
Art. 47 ww. ustawy zawiera katalog przepisów, które należy stosować odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru m.in. zasiłku macierzyńskiego i brak w tym katalogu art. 43. Jednak przepis art. 43 zawiera w swojej treści sformułowanie „zasiłki tego samego lub innego rodzaju”, więc dotyczy świadczeń zasiłkowych przysługujących na podstawie tej ustawy – również zasiłku macierzyńskiego. Nie ma zatem podstaw, by twierdzić, że przepis ten nie ma zastosowania dla kobiet pobierających zasiłek macierzyński. Stanowisko takie potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 20 stycznia 2016 roku (sygn. akt: II UK 206/15).
Proszę Panią Minister o odpowiedź na następujące pytania:
1. W oparciu o jakie przepisy powinna być ustalana wysokość zasiłku w przypadku zmiany wymiary czasu pracy w trakcie pobierania tego zasiłku?
2. Czy – mając na uwadze dyspozycję art. 43 ww. ustawy – ZUS ma prawo obniżać wysokość zasiłku macierzyńskiego, opiekuńczego lub chorobowego, jeśli wymiar czasu pracy uległ zmniejszeniu w trakcie pobierania świadczeń?
Odpowiedź Ministerstwa na stronie: http://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/interpelacja.xsp?typ=INT&nr=9200